Tüzel kişi, hukuki açıdan belirli bir varlığı ve kişiliği olan, ancak insan olmayan bir varlığı ifade ediyor. Tüzel kişiler, belirli amaçlar doğrultusunda kurulmuş olan, kendi hak ve yükümlülüklerine sahip olan ve hukuki işlemler yapabilen yapılar olarak tanımlanabiliyor.
Tüzel Kişi Nedir?
Tüzel kişi, hukuk tarafından tanınan ve kendine özgü bir varlık olarak kabul edilen, belirli bir amaca yönelik faaliyet gösteren ve kendi adına haklar edinebilen ve borç altına girebilen kişi veya kuruluşlardır. Tüzel kişiler, gerçek kişilerden (insanlar) farklı olarak, fiziksel bir varlığa sahip değillerdir, ancak hukuken bir kişilik olarak kabul edilirler.
Tüzel Kişi Türleri
Tüzel kişiler, kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişileri olmak üzere iki ana gruba ayrılıyor:
1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri:
Devlet: En temel kamu tüzel kişisidir. Devlet, kamu hizmetlerini yerine getirmek amacıyla tüzel kişilik kazanır.
Belediyeler ve İl Özel İdareleri: Yerel yönetim birimleri olarak hizmet veren belediyeler ve il özel idareleri de kamu tüzel kişileri arasında yer alır.
Üniversiteler: Kamu üniversiteleri, eğitim ve araştırma faaliyetlerini yürütmek amacıyla tüzel kişilik kazanırlar.
2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri:
Şirketler: Ticari faaliyetlerde bulunmak üzere kurulan anonim şirketler, limited şirketler, kolektif şirketler ve komandit şirketler gibi kuruluşlar, özel hukuk tüzel kişileridir.
Dernekler: Belirli bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelen kişilerin oluşturduğu ve kar amacı gütmeyen tüzel kişiliklerdir.
Vakıflar: Belirli bir malvarlığının, belirli bir amaca hizmet etmek üzere tahsis edilmesiyle kurulan ve kar amacı gütmeyen kuruluşlardır.
Tüzel Kişilerin Özellikleri
Hukuki Kişilik: Tüzel kişiler, kanunlar tarafından belirlenmiş hukuki bir kişiliğe sahiptirler. Bu sayede, kendi adına hak sahibi olabilir ve borç altına girebilirler.
Amaç ve Faaliyet Alanı: Tüzel kişiler, belirli bir amaç doğrultusunda faaliyet gösterirler. Örneğin, bir anonim şirketin amacı ticari kar elde etmek iken, bir derneğin amacı sosyal veya kültürel bir faaliyet olabilir.
Kuruluş ve Sona Erme: Tüzel kişiler, belirli bir kuruluşa ve sona erme sürecine tabidirler. Örneğin, bir şirketin kuruluşu belirli yasal prosedürlere göre gerçekleşir ve sona ermesi de yine belirli hukuki süreçlerle olur.
Organlar: Tüzel kişilerin, faaliyetlerini yürütebilmeleri için belirli organları bulunur. Örneğin, bir anonim şirketin yönetim kurulu, genel kurulu ve denetim kurulu gibi organları vardır.
Tüzel Kişilerin Hukuki İşlemleri
Tüzel kişiler, kendi adlarına hukuki işlemler yapabilirler. Bu işlemler arasında şunlar yer alır:
Sözleşme Yapma: Tüzel kişiler, mal veya hizmet satın alabilir, kiralama yapabilir veya satış sözleşmeleri imzalayabilirler.
Dava Açma ve Dava Edilme: Tüzel kişiler, haklarını korumak veya borçlarını ödemek amacıyla dava açabilir veya dava edilebilirler.
Mülkiyet Edinme: Tüzel kişiler, taşınır veya taşınmaz mal edinebilir ve bu malları yönetebilirler.
Tüzel kişi kavramı, hukuk sistemimizde önemli bir yer tutuyor. Tüzel kişiler, toplumsal ve ekonomik hayatın vazgeçilmez unsurları arasında yer alıyor ve çeşitli alanlarda faaliyet gösteriyorlar. Bu nedenle, tüzel kişi kavramının ve özelliklerinin bilinmesi, hukuki ve ticari işlemlerde oldukça büyük bir önem taşıyor.
