Dejavu, Fransızca bir terim olup "zaten görülmüş" anlamına geliyor ve bireyin daha önce hiç yaşamadığı bir anı daha önce yaşamış gibi hissetmesi durumunu tanımlıyor. Bu hissi yaşayan kişi, o anı daha önce tecrübe etmiş gibi bir algıya kapılıyor, ancak gerçekte bu durum daha önce yaşanmamış. Dejavu, oldukça yaygın bir fenomendir ve insanların yaklaşık %60 ila %80'i hayatlarının bir noktasında bu duyguyu yaşamış.
Bilimsel Açıklamalar
Dejavunun neden meydana geldiği konusunda birçok teori bulunuyor, ancak kesin bir açıklama yoktur. Bazı bilim insanları bu durumu beyin işlevi ile ilişkilendirmektedir. Beynin, kısa süreli hafızayı uzun süreli hafızaya hatalı bir şekilde aktarması ya da geçmiş bir deneyimi yanlış yorumlaması nedeniyle déjà vu hissi oluşabileceği düşünülmektedir. Beyin, o anda yaşanan olayları geçmişten bir anı olarak algılar ve bu da dejavu hissini yaratır.
Bir diğer teori ise beynin iki yarım küresi arasındaki zamanlama farklılıkları ile ilgilidir. Bu teoriye göre, bir yarım küre diğerinden milisaniyeler önce bilgiyi işlediğinde, aynı bilgiye tekrar maruz kaldığında déjà vu hissi oluşur.
Nörolojik Bağlantılar
Bazı nörologlar dejavu, beynin temporal lobunda, özellikle de hipokampus ve parahipokampal bölgelerdeki kısa süreli elektriksel aktivite bozukluklarından kaynaklandığını öne sürerler. Temporal lob epilepsisi olan hastalarda déjà vu'nun sıkça görülmesi bu hipotezi desteklemektedir. Ancak, çoğu insanın bu tür bir nörolojik rahatsızlığı olmadan da dejavu yaşaması, durumun sadece nörolojik açıklamalarla sınırlandırılamayacağını göstermektedir.
Psikolojik Yönler
Psikolojik açıdan bakıldığında, dejavu bilinçaltı düşüncelerle bağlantılı olabileceği düşünülmektedir. Bazı teoriler, dejavu rüya içeriklerinin bilinçaltından yükselmesiyle ilgili olduğunu öne sürer. Kişi, daha önce rüyasında gördüğü bir durumu gerçek hayatta yaşıyormuş gibi algılayabilir, bu da déjà vu hissine yol açar.
Déjà Vu'nun Türleri
Déjà vécu: Sadece görsel değil, aynı zamanda duygusal ve duyusal yönlerden de daha önce yaşanmış gibi hissettiren durumlar.
Déjà senti: "Daha önce hissedilmiş" anlamına gelir ve genellikle bir düşünce ya da hissin daha önce tecrübe edilmiş gibi algılanması durumudur.
Déjà visité: Bir yeri daha önce hiç ziyaret etmediğiniz halde, orada daha önce bulunmuş gibi hissetme durumudur.
Dejavu, hem psikolojik hem de nörolojik boyutları olan karmaşık bir fenomendir. Kişinin hafızası ve algısıyla ilgili bir çeşit karışıklık sonucu ortaya çıkan bu his, tam olarak anlaşılamamış olsa da bilim insanları ve araştırmacılar tarafından hala incelenmektedir. Günlük hayatta sıkça karşılaşılan bu durum, aslında beynimizin ne kadar karmaşık ve gizemli olduğunu gösteren ilginç bir deneyimdir.
