"Eşref-i mahlûkât" terimi, Türkçeye Arapçadan geçmiş bir deyimdir ve "yaratılmışların en şereflisi" anlamına gelir. Bu terim, insanı tanımlamak için kullanılan yüksek bir ifadedir ve İslam kültüründe önemli bir yer tutar. Arapça kökenli olup, "eşref" kelimesi "şerefli, değerli" anlamına gelirken, "mahlûkât" ise "yaratılmışlar" anlamına gelir. Yani "eşref-i mahlûkât" tam olarak "yaratılmışların en şereflisi" olarak çevrilebilir.
Bu deyim, İslam düşüncesinde insanın diğer canlılardan üstün olduğuna dair bir inancı yansıtır. İnsan, Allah’ın yarattığı en değerli varlık olarak kabul edilir ve bu nedenle insanın onurlu, erdemli ve sorumlu bir yaşam sürmesi gerektiği vurgulanır. İslam’a göre, insan yalnızca akıl ve irade sahibi olmasının yanı sıra, Allah’a en yakın olma potansiyeline sahip bir varlıktır.
Eşref-i mahlûkâtın özellikleri arasında:
- Akıl ve irade: İnsan, sahip olduğu akıl ve irade ile doğruyu yanlıştan ayırt edebilir ve bu yetenek onu diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerden biridir.
- Sorumluluk: İnsan, Allah’a karşı sorumlu olan bir varlık olarak kabul edilir. İslam’a göre, insanlar, yaptıkları iyi ya da kötü her şeyden sorumludur.
- Özgür irade: İnsan, kendi kararlarını verme özgürlüğüne sahip olması nedeniyle sorumludur ve bu da ona özel bir değer katar.
- Bütün varlıklarla ilişkisi: İslam'da insanlar, Allah’ın yarattığı diğer varlıklarla uyum içinde yaşamalıdır. Diğer yaratılmışlarla merhametli bir ilişki kurmak, insanın değerini artırır.
"Eşref-i mahlûkât" terimi, yalnızca İslam kültüründe değil, aynı zamanda Batı felsefesinde ve edebiyatında da benzer şekilde insanın eşsizliğine dair birçok referansla kullanılmıştır. İnsan, yalnızca biyolojik bir varlık olmanın ötesinde, manevi bir boyutu da olan ve evrendeki en yüksek bilinç seviyesine ulaşabilme potansiyeline sahip bir varlık olarak görülmüştür.
"Eşref-i mahlûkât" ifadesi, insanın hem maddi hem manevi yönlerini yücelten ve ona özel bir değer atfeden bir terim. Bu, insanın hayatını doğru şekilde yaşaması, diğer yaratılmışlara saygı göstermesi ve ahlaki sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiği anlamına gelir.
