İstatistikler, verileri anlamlandırmanın ve analiz etmenin en güçlü yollarından biridir. Ancak, bu bilim dalını eleştirmenin en meşhur yollarından biri de Sir Alex Ferguson’un “İstatistikler mini etek gibidir, çok şey gösterir ama en önemli şeyi göstermez” sözüyle hayat bulmuştur. Bu söz, istatistiklerin yüzeyde çok şey anlatıyor gibi görünse de derinlemesine incelenmeden gerçekleri tam olarak ortaya koyamayacağını anlatan çarpıcı bir benzetmedir. Gelin, bu sözü biraz teknik bilgi ve biraz mizah ile ele alalım.
İstatistikler Neden Mini Etek Gibidir?
Yüzeysel Bilgi Verir, Derinlik Eksiktir
İstatistikler genellikle olayların genel hatlarını sunar ama arka plandaki detayları gözden kaçırabilir. Örneğin, bir futbol maçında %70 topa sahip olma oranı olan bir takımın daha iyi oynadığı düşünülebilir, ancak belki de rakip takım daha az topla oynayarak daha fazla gol pozisyonu üretmiştir. İşte tam da burada mini etek benzetmesi devreye girer: Görünenle yetinirseniz, en kritik noktaları kaçırabilirsiniz.
Manipülasyona Açıktır
“Bir istatistikçiye rakamları verin, size istediğiniz sonucu çıkarsın” sözü boşuna söylenmemiştir. Verilerin nasıl sunulduğu, hangi açının vurgulandığı önemlidir. Bir reklamda “%90 memnuniyet oranı” vurgulanıyorsa, kalan %10’un kimler olduğu ve neden memnun olmadıkları belirsizdir. Aynı şekilde, mini eteğin uzunluğu ve tasarımı da algıyı değiştirebilir!
Bağlam Olmadan Yanıltıcıdır
“Ülkemizde işsizlik oranı %5” gibi bir istatistik gördüğümüzde hemen mutlu olabiliriz. Ama işin gerçeği, bu oranın nasıl hesaplandığını bilmiyorsak yanılgıya düşebiliriz. İş aramaktan vazgeçmiş insanlar işsiz sayılmıyor olabilir mi? İşte tam da burada mini etek benzetmesi devreye giriyor: Gördüğünüz şey, gerçeğin tamamı olmayabilir.
Mini Etek ve İstatistik: Mizahi Analiz
Mini etek dikkat çeker, istatistik de öyle!
Bir grafik veya istatistik verisi ne kadar çarpıcı olursa, insanlar ona daha çok inanma eğiliminde olur. Ama bu, içeriğin kesinlikle doğru olduğu anlamına gelmez.
Mini eteğin uzunluğu gibi, istatistiğin örneklemi önemlidir!
Eğer bir araştırma sadece 100 kişi üzerinden yapıldıysa ve bu kişiler sadece belirli bir gruba aitse, sonuçların genellenebilirliği sorgulanmalıdır. Tıpkı, bir mini eteğin her duruma uygun olmaması gibi.
Moda gibi istatistik de dönem dönem değişir!
Eskiden “yağlı yiyecekler sağlığa zararlıdır” derken, şimdi “iyi yağlar sağlığa faydalıdır” diyoruz. Mini etekler de 60’lardan bugüne ne kadar değiştiyse, istatistiklerin yorumlanma biçimi de değişmiştir.
İstatistikleri Daha Doğru Yorumlamak İçin Ne Yapmalı?
Bağlamı Anlamak: İstatistikleri tek başına değil, çevresindeki verilerle birlikte inceleyin.
Kaynağı Sorgulamak: İstatistiğin nereden geldiğine, nasıl hesaplandığına ve örneklemin nasıl seçildiğine bakın.
Alternatif Açıklamaları Araştırmak: Farklı analizler ve yorumlar olup olmadığına göz atın.
Sorgulayıcı Olun: Grafikler, tablolar ve oranlar her zaman gerçeği tam olarak yansıtmayabilir.
Mini Etek Gibi Bakıp Geçmeyin, Detayları Keşfedin!
İstatistikler, gerçekleri anlamamızda güçlü bir araç olabilir. Ancak tıpkı bir mini etek gibi, neyi gösterdiğine değil neyi göstermediğine de odaklanmalıyız. Eğer yüzeysel bilgiyle yetinirsek, büyük resmi kaçırabiliriz. O yüzden bir dahaki sefere etkileyici bir istatistikle karşılaştığınızda, önce bir adım geri çekilin ve düşünün: Acaba neyi göremiyorum?
