Hristiyanlık tarihi boyunca birçok farklı inanç yorumu ortaya çıkmış, bu yorumlar kimi zaman mezhepsel ayrılıklara kadar uzanmıştır. Bu ayrılıklardan biri de “Monofizitlik” olarak bilinir. Peki monofizit ne demek?
Monofizitliğin Anlamı
Monofizit kelimesi, Yunanca kökenlidir. “Mono” (tek) ve “physis” (tabiat/doğa) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Anlamı “tek tabiatçı”dır. Hristiyanlık teolojisinde bu, İsa Mesih’in yalnızca tek bir tabiatı olduğunu savunan inancı ifade eder.
Monofizitlere göre, İsa’nın ilahi ve insani tabiatı birleşmiş ve tek bir ilahi tabiat haline gelmiştir. Bu görüş, İsa’nın hem insan hem Tanrı olduğunu vurgulayan “iki tabiat” (Dyofizitlik) anlayışına karşıdır.
Tarihsel Arka Plan
Monofizitlik, özellikle 5. yüzyılda teolojik tartışmaların merkezinde yer aldı.
- 451 yılında Kadıköy Konsili (Chalcedon Konsili), İsa’nın “hem tam insan hem de tam Tanrı” olduğunu, yani iki tabiatın birleştiğini ilan etti. Bu, resmi kilise görüşü oldu.
- Ancak, bu karara katılmayan topluluklar İsa’nın tek tabiatı olduğunu savunarak monofizit görüşü benimsedi.
Bu tartışma, kilise tarihinde büyük ayrılıklara yol açtı ve Kadıköy’e karşı olan kiliseler (Ermeni Apostolik Kilisesi, Süryani Ortodoks Kilisesi, Kıpti Ortodoks Kilisesi gibi) Monofizit ya da daha çok kullandıkları ifadeyle Miafizit (tekleşmiş tabiat) anlayışını sürdürdü.
Monofizitlik ile Miafizitlik Arasındaki Fark
Çoğu zaman karıştırılan iki kavram vardır:
- Monofizitlik: İsa’nın yalnızca tek tabiatı olduğu, insani yönünün tamamen ilahi tabiatta eridiği görüşü.
- Miafizitlik: İsa’nın ilahi ve insani tabiatının birleştiği ama bu birleşmenin içinde insani tabiatın da varlığını sürdürdüğü görüş.
Bugün Ermeni, Süryani ve Kıpti kiliseleri kendilerini “Monofizit” değil, “Miafizit” olarak tanımlarlar.
Günümüzde Monofizitlik
Monofizit tartışmaları günümüzde teolojik bir ayrıntı gibi görünse de, tarihte Doğu ve Batı kiliseleri arasında kalıcı ayrılıkların oluşmasına sebep olmuştur. Hâlâ Ortadoğu ve Afrika’daki bazı kiliselerde bu anlayış farklı formlarda yaşamaktadır.
“Monofizit” kavramı, Hristiyanlık tarihinde İsa’nın kimliği ve doğası üzerine yapılan en önemli tartışmalardan birini temsil eder. Bu tartışmalar yalnızca dini değil, aynı zamanda sosyal ve politik ayrışmalara da yol açmıştır. Dolayısıyla monofizitlik, bir teolojik kavram olmanın ötesinde, dünya tarihini ve farklı kültürlerin oluşumunu etkilemiş bir inanç akımı.
