Tayfun, özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde görülen, çok güçlü ve yıkıcı etkilere sahip bir tropikal fırtına türü. Genellikle batı Pasifik Okyanusu'nda, özellikle Güneydoğu Asya çevresindeki ülkelerde meydana gelir. Aynı doğa olayı Atlantik Okyanusu’nda “kasırga (hurricane)”, Hint Okyanusu’nda ise “siklon (cyclone)” olarak adlandırılır. Tayfunlar, doğada en güçlü fırtına sistemleri arasında yer alır ve rüzgar hızları saatte 120 km’nin çok üzerine çıkabilir.
Tayfun Nasıl Oluşur?
Tayfunlar, okyanusların üzerindeki sıcak suların buharlaşmasıyla oluşan yoğun nemin atmosfere yükselerek spiral şekilde dönmeye başlamasıyla meydana gelir. Bu oluşum için genellikle şu koşullar gerekli:
- Deniz yüzeyi sıcaklığının en az 26.5°C olması,
- Atmosferin üst seviyelerinde düşük rüzgar kesmesi,
- Yeterli nem oranı,
- Coriolis etkisi sayesinde dönüş hareketi.
Bu koşullar bir araya geldiğinde, düşük basınç alanı oluşur ve bu alan çevresinden sürekli olarak hava çeker. Böylece sistem hızla büyür ve kuvvetli rüzgarlarla birlikte şiddetli yağışlar getiren tayfun halini alır.
Tayfunun Etkileri
Tayfunlar genellikle şu tür etkilere neden olabilir:
- Şiddetli rüzgarlarla evlerin, altyapının ve doğanın zarar görmesi,
- Yoğun yağış nedeniyle sel ve toprak kaymaları,
- Deniz seviyesinin yükselmesi (fırtına dalgası),
- Tarım alanlarının zarar görmesi ve ekonomik kayıplar.
Bu nedenle, özellikle Filipinler, Japonya, Çin gibi bölgelerde tayfun sezonu yakından takip edilir ve erken uyarı sistemleri sayesinde halk zamanında bilgilendirilir.
Tayfun İsmi Nereden Geliyor?
"Tayfun" kelimesi, köken olarak Çince “tai fung” (büyük rüzgar) ifadesinden gelir. Zamanla bu ifade uluslararası literatürde “typhoon” şeklini almış, Türkçeye de “tayfun” olarak geçmiş. Ayrıca benzerlik taşıdığı Arapça “tufan” kelimesiyle de ilişkilendirilir.
